Sức mạnh tấn công bầy đàn của UAV Geran Nga

Không phải là “đại bàng” uy lực của tên lửa siêu thanh Kinzhal hay “diều hâu” sắc bén của tên lửa chiến thuật Iskander, UAV Geran giống như những con “côn trùng” vo ve với tốc độ chậm và thiết kế đơn giản. Thế nhưng, sức mạnh thực sự của chúng nằm ở khả năng tấn công theo bầy đàn, nơi số lượng khổng lồ bù đắp cho những hạn chế cá nhân, tạo nên cơn ác mộng cho hệ thống phòng không Ukraine.

Theo TASS, từ đầu năm đến nay, Nga đã triển khai hơn 34.000 UAV tấn công và loại mồi nhử vào lãnh thổ Ukraine, tăng gấp gần 9 lần so với cùng kỳ năm 2024. Những đợt tấn công với hàng trăm chiếc mỗi đêm không chỉ gây tổn thất về cơ sở hạ tầng mà còn làm suy giảm tinh thần lực lượng phòng thủ và dân thường Ukraine.

Ưu thế nổi bật của Geran nằm ở khả năng bay tầm thấp (50-100m), giúp giảm tín hiệu radar nhờ hiệu ứng Doppler, khiến các hệ thống phát hiện khó khăn hơn. Khi hoạt động đơn lẻ, chúng có thể bị bắn hạ dễ dàng bởi pháo Gepard Đức hay UAV FPV Ukraine nhưng khi “bầy đàn” hàng trăm chiếc cùng lúc từ nhiều hướng, chúng buộc đối phương tiêu hao đạn dược đắt đỏ, tạo lợi thế kinh tế rõ rệt.

Chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) đánh giá: “Nga đang sử dụng UAV Geran để làm “ngập lụt” hệ thống phòng không Ukraine, không chỉ phá hủy mục tiêu mà còn bào mòn ý chí qua các cuộc tấn công kéo dài”.

Dữ liệu từ Bộ Quốc phòng Ukraine cho thấy, tỷ lệ đánh chặn Geran đã giảm từ 90% xuống còn 80% trong quý III/2025, chủ yếu do số lượng tăng đột biến.

Lịch sử phát triển và sức mạnh sản xuất của Geran

Geran không phải là sản phẩm “thuần Nga” mà được cho là bắt nguồn từ công nghệ Shahed-136 của Iran, được giới thiệu năm 2021. Nga được cho là bắt đầu nhập khẩu lô đầu tiên từ Iran vào cuối năm 2022, rồi nhanh chóng nội địa hóa sản xuất tại Đặc khu Kinh tế Alabuga, Tatarstan. Đến hè năm nay, Nga không chỉ đạt mà còn vượt mục tiêu 6.000 chiếc Geran-2 mỗi năm, theo Sputnik.

Ưu thế lớn nhất của Geran là khả năng sản xuất hàng loạt với chi phí thấp, giúp Nga duy trì áp lực liên tục mà không phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài. Theo TASS, sản lượng UAV không người lái của Nga dự kiến tăng gấp 9 lần, từ 17.600 chiếc năm 2024 lên 157.000 chiếc vào năm 2030, nhờ các nhà máy hiện đại như “cơ sở lắp ráp UAV lớn nhất thế giới” tại Alabuga. Sản xuất tăng từ 200 chiếc/tháng đầu năm lên 5.000 chiếc/tháng vào giữa năm nay, chủ yếu nhờ linh kiện được cho là từ Trung Quốc như động cơ piston MD-550. Mỗi chiếc Geran chỉ tốn 20.000-50.000 USD, so với 2 triệu USD của tên lửa Tomahawk Mỹ, tạo lợi thế “trao đổi chi phí” nghiêng hẳn về Nga.

Trong tháng 7, Nga phóng 6.300 UAV tấn công, gấp 15 lần cùng kỳ 2024, theo Wall Street Journal được Russia Matters trích dẫn. Samuel Bendett, chuyên gia UAV tại Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ (CNA), nhận xét trên Business Insider rằng: “Nga biến Geran thành biểu tượng của chiến tranh bất đối xứng, với sản xuất quy mô lớn và mồi nhử Gerbera để đánh lừa phòng không - bài học đắt giá cho phương Tây”.

Kyiv Independent nhấn mạnh, Nga nâng cấp Geran bằng vỏ chống đạn cho động cơ, camera nhận diện, đẩy tỷ lệ trúng mục tiêu từ 8% lên 20% trong năm 2025. Những cải tiến này không chỉ tăng độ chính xác mà còn giảm thiểu rủi ro hỏng hóc, khẳng định ưu thế về độ tin cậy trong môi trường chiến trường khắc nghiệt.

Chiến thuật bầy đàn: Ưu thế áp đảo từ số lượng

Chiến thuật cốt lõi của Geran là “tấn công bầy đàn” - nơi hàng trăm chiếc cùng lúc tạo thành “mạng lưới” khó phá vỡ, thay vì các cuộc tấn công đơn lẻ dễ bị chặn đứng. Với tầm bay 1.500km và đầu đạn 40 kg, Geran bay chậm (185km/h) nhưng chính tốc độ này giúp giảm tín hiệu nhiệt và radar, khó bị khóa mục tiêu bởi tên lửa đất đối không. Khi tấn công swarm (bầy đàn), chúng được AI (trí tuệ nhân tạo) dẫn đường từ nhiều hướng, lượn vòng ở độ cao 1.000-2.000m trước khi đồng loạt lao xuống, theo Topwar, một nguồn quân sự Nga uy tín.

Ưu thế rõ nét là khả năng “bão hòa” phòng không: đối phương phải dùng đạn đắt tiền (như Patriot) để hạ những mục tiêu giá rẻ. Theo Sputnik, trong các chiến dịch gần đây, Nga đã sử dụng 466 UAV Geran-2 chỉ trong vài ngày, kết hợp với 100 tên lửa khác, đạt tỷ lệ thành công 100% ở một số đợt. Đến tháng 9, Nga phóng trung bình 80-100 UAV Geran mỗi đêm, đỉnh điểm 728 chiếc trong một đêm tháng 7, theo Christian Science Monitor. Những cuộc tấn công này nhắm vào nhà máy điện, trung tâm quân sự và thành phố lớn như Kiev, theo RT.

Chuyên gia Michael Kofman từ Viện Carnegie Endowment phân tích trên CSIS rằng: “Bầy đàn Geran tạo hiệu ứng “ngập lụt”, buộc Ukraine chi phí phòng thủ gấp 20-100 lần giá trị mục tiêu, dẫn đến kiệt quệ nguồn lực”. Ukraine chế tạo UAV đánh chặn giá 5.000 USD với tỷ lệ 70%, nhưng vẫn đuối sức trước 2.700 UAV tấn công và 2.500 mồi nhử chỉ trong tháng 5, theo TASS.

Trên chiến trường, Geran còn hỗ trợ pháo binh và tấn công tiền tuyến, gây 80% thương vong, theo Gazeta. “Mỗi đêm, Geran biến bầu trời Ukraine thành “vùng chết”, khẳng định ưu thế không quân giá rẻ của Nga”, theo AP.

Hậu cần triển khai: Linh hoạt và khó bị phá hủy

Để thực hiện bầy đàn, Nga phải giải quyết thách thức hậu cần: phóng hàng trăm chiếc Geran trong thời gian ngắn từ vị trí an toàn. Ban đầu dùng sân bay sau tuyến, nhưng dễ bị tên lửa Ukraine tấn công. Nga nhanh chóng chuyển sang nền tảng di động, tận dụng ưu thế linh hoạt của Geran, động cơ piston đơn giản dễ lắp đặt.

Xe tải nhỏ chở 5 chiếc mỗi xe (cần 80 xe cho 400 UAV) là giải pháp phổ biến, học từ Iran, khó bị theo dõi toàn bộ. Container trên đường sắt hoặc tàu biển chứa 10-15 chiếc, giảm phương tiện gấp 2-3 lần. Vấn đề khởi động động cơ (dễ hỏng do lạnh hoặc không khí lọt) được Nga khắc phục bằng mô-đun khí nén và làm nóng nhiên liệu dưới 0°C. Với tàu sông hoặc biển, container Geran mở rộng khả năng tấn công ven biển, như dự án “Mô-đun vạn năng” năm 2019.

Đỉnh cao là máy bay Il-76: chở 40-50 chiếc, thả từ 10km để tăng tầm thêm hàng nghìn km. Dự án Condor 2022 chứng minh tính khả thi với UAV lượn không động cơ dùng đạn pháo. Forbes đưa tin Mỹ đang mua bản sao Shahed để nghiên cứu, nhận ra tiềm năng này. Chuyên gia David Hambling bình luận: “Di động hóa biến Geran thành “đàn ong bất tử”, buộc đối phương phân tán lực lượng”.

Cải tiến kỹ thuật và tác động chiến lược dài hạn

Tốc độ chậm của UAV Geran là nhược điểm trước pháo hạng nhẹ, nhưng Nga đã nâng cấp phiên bản lên thành UAV Geran-3 với động cơ turbojet Telefly JT80 Trung Quốc, đạt tốc độ 550km/h, có khả năng chống nhiễu điện tử tốt hơn, theo Forbes. Phiên bản này đắt hơn 10 lần nhưng miễn nhiễm với tác chiến điện tử, lý tưởng cho chiến thuật bầy đàn.

Giải pháp tiết kiệm là động cơ phản lực xung (pulsejet) kiểu V-1 Đức, chi phí ngang piston nhưng tốc độ cao, dù tầm bay giảm còn 200-500km, phù hợp thả từ Il-76. Trang Business Insider nhận định “UAV Geran-3 bay gấp 3 lần, thách thức UAV đánh chặn của Ukraine”, trong khi trang tin Militarnyi tiết lộ camera tích hợp nâng độ chính xác.

Chuyên gia Konstantin Kryvolap nhận định trên Opfor Journal rằng: “Cải tiến giảm tỷ lệ đánh chặn 3-5%, nhưng bầy đàn vẫn là “quái vật” lớn nhất”. Euromaidan Press bổ sung vỏ chống đạn và đường bay ngoằn ngoèo tăng khả năng sống sót. Theo TASS, sản xuất UAV Nga tăng 17% vào tháng 5, hỗ trợ lực lượng UAV riêng theo lệnh của Tổng thống Nga Vladimir Putin.

UAV Geran không chỉ phá hủy, tấn công tiêu hao sinh lực, mà còn làm kiệt quệ kinh tế Ukraine. CSIS tính mỗi chiếc buộc chi phí đánh chặn gấp 20-100 lần. Trang phân tích War Zone kêu gọi Mỹ nghiên cứu sản xuất bản sao: “Bài học về UAV giá rẻ trong chiến tranh tương lai”, Jamestown Foundation cảnh báo “UAV Nga ngày càng nguy hiểm”, còn Ukraine's Arms Monitor đề xuất trực thăng chống “bầy đàn”.

Giới chuyên gia nhận định, UAV Geran thể hiện sự tiến hóa vũ khí, từ đơn lẻ sang bầy đàn, piston sang phản lực, với sản xuất khổng lồ và linh hoạt triển khai. Chuyên gia Bendett kết luận “quân đội Nga chứng minh UAV giá rẻ đang làm thay đổi chiến tranh hiên đại”. Với dự báo 46.000 UAV/năm đến 2030, Geran sẽ tiếp tục định hình xung đột, khẳng định ưu thế Nga trong “chiến tranh thế hệ mới”.